RELJEFI I CRTEŽI NIKOLE VUKOSAVLJEVIĆA

Kada rafinovano crtačko iskustvo pređe prag medijske pretpostavke i uroni u oblast šireg značenja konturisane forme, izvan dvodimenzionalne ravni, tada je moguće očekivati tihu monumentalizaciju gesta, kakav je slučaj u novijim reljefima Nikole Vukosavljevića. Serija ovih reljefa u bronzi doživljavaju se kao listovi velikog atlasa ptica, insekata, riba, gmizavaca... Darvinovskom temeljitošću, ali zen konciznošću, bez naturalizma i deskripcije, "alhemijskim" procesom livenja, stvarani su listovi ovog Bronzanog atlasa, kao dragocjenog zbornika opservacija fiziologije i anatomije sitnijih predstavnika faune, koji svedoče o permanentnom traženju i pronalaženju plastičnih vrijednosti u elementarnim prirodnim formama. Suma tih vizuelnih zaključaka rezultirala je sintetičkim iskazom koji nas svojom lapidarnošću izaziva na razmišljanja o svom nastanku. Od gledaoca se traži skoro kontemplacija do jednog predstanja u nastanku gesta, u očekivanju početka toka linije, ostvarene kao perom ili četkom, do trenutka koncentracije potrebne za istrajavanje neprekidnog toka poteza kroz čvrst materijal. To pobuđuje pamćenje profila alatke kojom se ostvaruje trag u negativu, a koje nosi dovoljnost energizovanog toka pobuđenog iz materijala u kome se ostvaruje neka trodimenzionalnost.

Vukosavljevićevi crtački "kalupi" jesu sredstvo za ostvarenje crtačkog traga u jednom dahu, koji se istovremeno trodimenzionalizuje. Ta Vukosavljevićeva demarkaciona linija na kojoj crtež postaje reljef, izazivajući ispupčenja na ravni ploče, postaje srećni susret tanjih, debljih, račvastih, tačkastih tragova, koji iznenada, ali logično, sklapaju predstave malih bića, njihovog gustog, sjajnog perja, rožnatog nokta ili kljuna, hitinskog omotača tananog skeleta ili srebrnaste krljušti. Pojava tih malih bića na površini bronze nastaje spregom biologističkih saznanja i tehnologijom livenja skulpture. Negativi Vukosavljevićevih ploča su svet arabeske, a pozitiv preobražaj "lutke" u konačnu jedinku određene vrste. Dinamička kompozicija ovih reljefa uspostavljena je neodoljivim tvoriteljskim nagonom, kojim se kljun, pa glava ptice, pojavljuju kroz ljusku jajeta, pa se tako i na zgusnutoj materiji bronzane ploče pomaljaju, preobražavajući se iz tvrdoće ploče u predstavu, u prodor bića na svetlost.... Uvijek dobro pronađeno mesto za lociranje jedinki na takvoj površini ubedljivo opravdava onu količinu mase bronze koja čuva ovaj dragoceno predstavljeni prizor.

Najnoviji crteži Nikole Vukosavljevića ukazuju na promene koje se dešavaju u odnosu same podloge njegovog crteža ili reljefa i centralnog motiva. Učestalim potezima, ponavljanjem fragmenata ptičjeg tela, od elemenata faune, Vukosavljević stvara floru svog crtačkog sveta, kojim se sklapa složena skulptura novog prizora. U dosadašnjim radovima-reljefima, podloga je opstajala kao količina autentične materije sa svojom prirodnom bojom i memorijom. To priziva u svest jedan paleontološki ritual kojim umetnik iz livničkog peska otkopava fosil. Zgušnjavanjem događaja u samoj podlozi, Vukosavljević pokušava da u paučinastu mrežu svojih poteza uhvati vreme i kontroliše patinu.    

Bojana Burić, istoričarka umetnosti

April 1993. godine

PS. Prošlo je skoro tri decenije od izložbe radova Nikole Vukosavljevića u Galeriji Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu, kojom prilikom je pisan ovaj tekst za katalog.  Dogovorom umetnika i autora teksta, došli smo do zajedničke konstatacije da je ta izložba utemeljila i zaokružila njegovu umetničku poetiku i definisala jezik i izraz. Od tada se akademski vajar i profesor Nikola Vukosavljević i dalje razvijao, razgranavao i raspisivao svoj umetnički rukopis, tako da citiranje ovog teksta, kojim smo utvrdili najmarkantnije karakteristike njegovog rada, što uvodi u rizik sadašnjeg čitaoca da pomisli da se u protekle tri decenije ništa nije menjalo u stvaralaštvu ovog umetnika. Ideja nam je bila da se predstavljanjem njegovog rada u drugoj umetničkoj sredini prikaže celovit opus kao mala retrospektiva ovog vrsnog crtača, vajara i rijetkog animaliste u našoj umetnosti, o čemu svedoči i tekst od pre tri decenije.

Bojana Burić

Jul 2022. godine