ZNAK I KNJIGE

U Mekulanovom „globalnom selu“ (global village) nema prostora koji se u potpunosti ne preporučuje za reprezentaciju znakova koji nastoje, preplavivši tržište, kreirati omasovljenog konzumenta uvijek već pretplaćenog na jedan posve raštrkani proizvod. U ideologiji poznopostmoderne (ona, primjećuje F. Jameson, ukorak sledi „mikropolitiku“ decentrirane, nove ljevice) utemeljene na improvizatorskim interpretacijama (isječka istorije, suverenog subjekta, utilitarnog uma) zaista, nije moguće izvesti detronizaciju znaka protejskog proizvoda! Još je svojevremeno C. Wright Mills dobro znao kako je „televizija generator popularne trivilizacije“ usled koje strada svaki vremenom uspostavljeni kriterij, pa se tako i spoljašnost postupno preinačava u polje za izlaganje totalne vizuelne buke. Znak u frenetičnoj fantazmi nastoji fiksirati prividni proizvod koji pledira na planetarno gospodarenje neoliberalnim, hegemonizovanim tržištem, uporno za sobom ostavljajući sekundarnu sliku treperavog traga (duh ekrana). Samim tim, obezvređuje se amplituda riječi, vizuelno se zarobljava znakovima zakinutim značenja, proizvodnja prolaznog omogućava rast nepojmljivog kvantuma banalnog: potonje od postideologije neće biti spoznato putem kritičkog uvida, nego će se nametnuti kao ono što kritika ne može podvrgnuti ni jednoj analizi. Dozvolimo sebi reći kako je možda na to mislio Peter Atteslander kad je utvrdio da „gledalac konzumira uvijek jednu istu količinu informacija“ koje su, bez sumnje, opoziv svakog smisla u ovom sve više besadržajnom svijetu.   

Dizajn jeste, strogo uzev, ako bismo ekonomisali prostorom teksta, dakle – znakovno ospoljenje u sveopštu cirkulaciju postavljenih predmeta i, uz to „najznačajnija metoda masovne komunikacije.“ (Gillo Dorfles) Implozija ikonologija otkriva da je put do realnosti moguć samo i jedino kroz sistem simboličkog koje je maksimalno uprošteno, i takvo ucijelo usmjereno na raslabljenje `racionalne komunikacije`, na kojoj uposleno radi alteracija aplikacija i algoritama, što će reći infantilnih ili apstraktnih znakova i kodova. Umjesto čitanja imamo opšte trošenje vizuelnog, ono je integralna realnost ulančanog rada znakova koji su bezmalo premrežili fluidnu konfiguraciju pokretnih pozadina. Dakle, moglo bi se takođe reći u nastojanju kapitalističkog rezonovanja režima reprezentacije, da se slika svodi na znak koji operiše onim što ona generiše.

„Predmet sȃm po sebi nije ništa: to je subjekat za drugi subjekat.“[1] Zahvaljujući toj obezljuđenoj relaciji subjekat za drugog postaje objekat, što doprinosi da odnosi među robama zamjenjuju odnose među ljudima, zapaža autor „Kapital“, a to znači da se interakcija grubo opredmećuje. No, u dizajnu koji strogo i hladno analizira ekonomiju znaka, Jerko Ješa Denegri kaže: opiši mi okolinu u kojoj živiš i reći ću ti sve o tvom svjetonazoru. Nikola Latković izradom kolektivnog žiga kvaliteta Dobro iz Crne Gore prikazuje nutrinu nara, i tako se otvara još i prema karakteristikama krševitog podneblja u kojem opstaje i živi otporna biljka; tako, dizajn a pokazuje nam Latković, nije samo akcenat na problematizovanju potrošačkog društva i epidemija kulture povlačenja, koliko može biti i upliv u geografsko (kontinentalno, nahijsko, mediteransko i brdsko: u drugoj polovini XX vijeka imamo itekako prisutnu analizu dizajna okoline (76-te dominantno se ističu italijanski dizajneri), ovdje se ide dalje ka – dizajnu posebnosti jednog podneblja) čak i mitsko ništa manje, ukoliko se ozbiljnom teorijom i interpretacijom istretira širi kontekst u koji se stvar polaže.

Umjetnost ne vidi znak, logotipsko rešenje, žig kao nešto uzvišeno nego prije elementarno, što fakat i jeste budući da optira osvojiti vidljivost na mapi ispresijecanoj reprezentativnim kodovima i upisima, međutim, Latković prema sopstvenim riječima postaje grafičkim urednikom pošto realizuje omaž babinom bratu, Aleksandru Acu Prijiću, u radu postižući jednačenje u kojem forma zaista jeste sadržaj. Naposletku, ali ne i manje važno, to je monografija koja je „(vjerovatno) prvi put u Crnoj Gori legalizovala i onaj često potcjenjivani tzv. primjenjeni (dizajnerski) segment slikarevog opusa.“ (Nikola Latković)

Uz ovaj, dakle, nesumnjivo i po svemu rečenom za ovdašnji razvoj (re)Dizajna prvorazredni projekat, Latković kao član multidisciplinarnog tima radi i na projektu Knjiga Katuni Kučke planine, gdje se oprobava u kartografiji, crtajući višeslojnu mapu kučke planine „do u gladu.“ Nakon što je Pobjeda prešla na generičko zaglavlje, iskucano u komercijalno dostupnom fontu, nanovo osmišljavanje oblikovanja pripada Latkoviću i kolegi Milošu Miloševiću, i lako do odluke dolaze da buduća oznaka bude ujedno i omaž Antonu Lukateliju, autoru zaglavlja prvog broja u čemu sada imamo prisutan dizajnerski segment sa bitnim osvrtom na istoriju, u kojem rešenje teži ujedno koncept sprovesti u sliku.

Znak, logo, žig, amblem, fiksira identitet upojedinjujućeg predmeta u disipaciji realnosti bez čvrstog oslonca, tako da, (re)Dizajn preuređuje, privlači novom funkcionalnošću što počiva na odnošenju razlike spram prošlog, uopšte kreira drukčiji odnos između ponuđivača i potraživača, sadržaja i korisnika, konstrukta i konzumenta. Dejstvo dizajna i ujedno njegova svrha zasad ostaje u manipuliranju znakom u mapi vizuelnog, s time što se snažno odupire poapsolutizirajućem označavanju predmeta zarad brzine same funkcije rešenja predate isuviše promjenjivom režimu sveokružujućeg tržišta. Zbog svega toga, Latković u reDizajnu u biti nastoji dostići tačku u kojoj autor ostavlja svoj umjetnički pečat, prepoznatljiv potpis, drugo od predmeta lake potrošnje ili onog u službi površne afirmacije.

Znak (grč. semeion) materijalizovan u pismu stvara knjigu koja je nadpredmet jer je produžetak memorije iliti kultura pamćenja jednog društva i suprostavljanje vremenu koje ima tendenciju zaborava u razgradnji autentičnog. „Znak i knjige“ kao naslov izložbe radova Nikole Latkovića stoji nasuprot Borgesovom naslovu „Zid i knjige“, na šta posebno treba obratiti pažnju tim više što umnogome izlazi iz okvira upraktikovanog doživljaja trendova današnjeg dizajna.

Vuk Vuković (muzejski pedagog/edukator Centra savremene umjetnosti Crne Gore)